دین مردم ایران

ترکیب پیروان ادیان در ایرانِ امروز

طبق اصل های 13 و14 قانون اساسی ایران دین رسمی کشور ، اسلام و مذهب شیعه ۱۲ امامی می‌باشد. هم چنین پیروان سایر ادیان ابراهیمی از قبیل یهودیان، زرتشتیان، مسیحیان و صابیین (گروهی مذهبی و پیرو حضرت یحیی )که به منداییان مشهوراند و در ایران در انجام مراسم مذهبی آزاد هستند؛ حدود 9درصد ایرانی ها مسلمانِ سنی و2درصدِ باقی‌مانده اقلیت‌های مذهبی هستند.

در ایران، دین های مختلف دیگری نیز  زندگی می کنند ؛ به جز اسلام که دین رسمی و دین بیشتر مردم ایران است، دین های زرتشتی، ارمنی ، آشوری و یهودی نیز در کنار مسلمانان و زیر پرچم ایران و اسلام زندگی مسالمت آمیزی دارند.

بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1385(2006م) کل جمعیت ایران هفتاد میلیون و پانصد هزار نفر برآورد شد که تعداد70097741 مسلمان، 19823 زرتشتی، 109415 مسیحی، 9252 کلیمی و 54234 پیرو سایر ادیان بوده اند.

دین اسلام

   اسلام در زبان عربی از ریشه (س-ل-م) که به معنای «تسلیم‌شدن»، «واگذاری»، «آشتی» و «صلح» است، گرفته شده‌است. «سلام» نیز برگرفته از همین سه حرف است. مسلم (مسلمان) نیز یعنی کسی که از اسلام تبعیت می‌کند یا کسی که خود را به خداوند تسلیم می‌کند. الله نام ویژه خدای یکتا در قرآن و نوشتارهای اسلامی است. با این حال فارسی‌زبانان به طور معمول از واژه خدا استفاده می‌کنند. پیامبر اسلام در عام الفیل-سالی که سپاه ابرهه به قصد تخریب خانه خدا به مکه هجوم آوردند-در شهر مکه به دنیا آمد. نام پدرش، عبدالله و نام مادرش آمنه بود. پس از تولد نوزاد، نام «محمد» را برای او برگزیدند. پدر او بنابر آن چه مشهور است، پیش از تولد محمد از دنیا رفت. تربیت و نگه داری کودک را عبدالمطلب، جد او و پس از وی ابو طالب، عموی ایشان بر عهده گرفتند. وی در سرزمین عربستان زندگی می کرد که پیش از بعثت، در میان مردم مکه  فقط هفده نفر و در میان مردم مدینه فقط یازده نفر باسواد بودند. کعبه که پایگاه توحید و مرکز یکتاپرستی است، به بت خانه تبدیل شده بود.

محمد (ص) در دوران جوانی چنان معروف و خوش نام و درست کار بود که به امین ، یعنی مورد اعتماد، مشهور شده بود و حتی در میان جنگ های  قومی، وی را به عنوان داور انتخاب می کردند. از جمله، هنگام نزاع بین قبیله های عرب بر سر نصب حجرالاسود در محل خودش، که میانجیگری پیامبر، همه را مسرور ساخت و به مشاجره آن ها پایان داد. محمد امین از امضاکنندگان پیمانی بود که به (حلف الفضول)یا پیمان جوان مردان  مشهور است و این، پیمانی بود که جمعی برای گرفتن حق ستم دیدگان، آن را امضا کردند و حضرت محمد در بیست سالگی در آن شرکت داشت و به آن نیز افتخار می کرد.

 

بعثت پیامبر اسلام و گسترش دین اسلام

  محمد امین پیش از بعثت، هر سال مدتی را در غار حرا به تنهایی می گذراند. در سال 610 میلادی فرشته وحی  بر او نازل شد و با خواندن این آیات خبر رسالت را به او داد:

« به نام خداوند بخشنده مهربان. بخوان به نام پروردگارت که آفرید آدمی را از خون بسته . پروردگار تو ارجمندترین است. خدایی که به ‌وسیله ی قلم آموزش داد و به آدمی آن چه را که نمی‌دانست، آموخت ».

ایشان مدت سه سال مخفیانه اسلام را تبلیغ کرد. پس از خدیجه ، همسر پیامبر، علی (علیه السلام) ایمان آورد و اینان تا مدت ها تنها کسانی بودند که با پیامبر نماز می خواندند. سه سال پس از بعثت، محمد (ص) در دو مرحله، ابتدا خویشاوندان نزدیک خود و سپس همه مردم را به طور علنی و آشکارا به اسلام دعوت کرد. از همین زمان بود که قریش با تمام قوا به مقابله برخاستند. پیامبر اسلام و یاران اش به مدت سه سال در شعب ابی طالب -دره ‏ای در میان کوههای مکه-در محاصره قرار داشتند. پس از آن، رسول خدا مخفیانه به مدینه مهاجرت کرد  و در آن جا در محیطی امن، حکومتی اسلامی تشکیل داد. در ده سالی که از حیات پیامبر باقی مانده بود، اسلام با سرعت گسترش یافت و مرزها را درنوردید. پیامبر اسلام در زمانی که در مدینه بود، برای سران امپراتوری‌های مختلف نامه نگاری کرد و آن ها را به اسلام دعوت کرد. یکی از این نامه‌ها خطاب به خسرو پرویز، شاه ایران ، بود. اما وی به نامه پاسخی نداد. پس از درگذشت پیامبر اسلام، مسلمانان به ایران حمله کردند و طی ده سال  به طور تقریبی تمام ایران جز نواحی گیلان و مازندران فتح شد. با ورود مسلمانان به ایران ، مردم ایران نیز به دین اسلام روی آورده ،  مسلمان شدند. دلایل پذیرش اسلام از سوی ایرانیان عبارت بود از :

    ناخشنودی مردم از حکومت ساسانی در پایان کار این سلسله

    فشار سخت طبقه حاکم و دستگاه‌ وابسته به آن بر مردم

    بی عدالتی شدید و امتیازهای طبقاتی و برخورداری دسته‌ای خاص از این امتیاز و محروم ماندن اکثر مردم

    بی‌روح شدن آیین زرتشتی از دوره قباد (شاه ساسانی) به بعد و ناتوانی در پاسخ به نیازهای معنوی و اجتماعی مردم

    سادگی و بی‌پیرایگی اسلام وتاکید بر عدالت و برابری انسان ها

    سابقه داشتنِ دین الهی

 

اصول اساسی دین اســـــلام

    1. توحید و یگانگی خدا

    تنها یک خدای یگانه وجود دارد وخداوند در ذات ؛ صفات و رفتار، یگانه است

    خداوند، قادر مطلق، بر همه امور توانا، در همه جا حاضر، دانای مطلق، و مهربان و بخشاینده است.

    خداوند، دایم الوجود است. همواره وجود داشته و همواره وجود خواهد داشت.

    خدا نه از پدر و مادری زاده شده، نه فرزندی دارد و نه تصویری (خداوند جسمانیت ندارد)

    2. رسالت پیامبران

    محمّد، عیسی، موسی، ابراهیم، نوح، یعقوب، ایّوب، لوط، اسماعیل، اسحق، داوود، سلیمان و....همگی از پیامبران الهی بوده اند.

    همه پیامبران الهی از یک مبدا وبا یک پیام و رسالت مشترک انتخاب شده اند بنابراین تنها یک دین وجود دارد و آن پیامی است که خداوند به همه پیامبران ابلاغ نموده اند.

    محمّد(ص) آخرین پیامبر خداست ودین خدا با رسالت او کامل می شود.

    3. معاد و روز جزا

    آفرینش بیهوده خلق نشده است و جهان، آغاز و انجامی دارد .

    مرگ، پایان زندگی نیست و زندگی انسان با ماهیتی متفاوت در جهانی دیگر ادامه خواهد یافت .

    همه انسان ها در جهان آخرت و روز معاد در پیشگاه خداوند پاسخ گوی رفتارهای خود در دنیا خواهند بود.

    4. عدل الهی

    خداوند عادل است و عدالت را دوست دارد و به هیچ کس ظلم نمی کند.

    خداوند جهان را برپایه عدالت آفریده است .

    هیچ فردی مسوول رفتار دیگری نخواهد بود

    کسی که ظلم را بپذیرد شریک ظالم به حساب می آید.

    5. امامت

    امامت دنباله نبوت و فرمان خداوند برای تکمیل دین است .

    کامل بودن و جهان شمولی دین الهی ضرورت وجود جانشین پیامبر را در همه عصرها ضروری می سازد.

    پیامبر در زمان حیات اش فرصت و امکان تفسیر ؛ تعلیم و اجرای حکم های الهی را نیافت لذا هم عقل و هم دین حکم می کنند که این مسوولیت به جانشینان صالح بعد از ایشان که امامان هستند ،سپرده شود.

 

پایه های مهمّ دین اسلام

    انسان، اشرف مخلوقاتِ خداوند است. خداوند به انسان عقل و هوش عطا کرده است تا از آن بهره ببرد. ایمان، بر عقل استوار است. مسلمان به معنای کسی است که تسلیم اراده خداوند باشد.

    مسلمان بودن به نوع خانواده، کشور، جغرافیا، نژاد، رنگ و جنسیّت بستگی ندارد. قبول اسلام و اصل های آن باید بر اساس تعقّل وتحقیق باشد، نه از روی جبر. دانش در اسلام از ارزش ویژه ای برخوردار است.

   زندگی انسان، معصومانه و بدون گناه آغاز می شود. هر فرد، از زمانی که به مرحله بلوغ می رسد مسوول کارهای خود خواهد بود. از آن رو که هر فرد مسوول کارهای خویش است، همواره باید هوشیاری خود را حفظ کند و کنترل رفتارهای خود را از دست ندهد. لذا آن چه که به طریقی هوشیاری و کنترل را از انسان سلب کند، مانند شراب و... از نظر اسلام، حرام شمرده می شود.

  برای سخن گفتن با پروردگار و یا دعا، نیازی به واسطه وجود ندارد.  در اسلام، طلب عفو به طور مستقیم از طرف خداوند صورت می گیرد.  خداوند آفریدگار فرشتگان نیز هست و آدمی بنابر چگونگی رفتار خویش می تواند در جایگاهی والاتر از فرشتگان قرار بگیرد و یا تا مقام پست تر از حیوان ها سقوط کند. کشتن یک انسان بی گناه به منزله کشتن همه انسان ها است.

 

دین های رایج پیش از اسلام

از دین های رایج پیش از اسلام نیز می توان به دین هایی اشاره کرد که در زمان ها و دوره هایی در میان ایرانیان طرف دارانی داشته است؛

آیین زرتشتی

   " اشو زرتشت" در ۳۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در تخت سلیمان آذربایجان از مادری به نام" دغدو" متولد شد و نام پدرش" پور وشسب" بود.  وی در سن ۳۰ سالگی برای دعوت مردم به راستی از طرف" اهورا مزدا" (خدای پاکی ها و روشنی ها) به پیامبری انتخاب شد. در چهل سالگی به طور رسمی برای تبلیغ دین جدید به مبارزه و پیکار پرداخت. زرتشت حرکت های رفتاری انسان را به سه دسته تقسیم می کند؛ اعتقاد یا « منش »، گفتار یا « گویش »، رفتار یا « کنش »، از نظر او وقتی انسان به مرتبه ی سعادت عالی می رسد و به یزدان نزدیک شده، اهل بهشت می شود که هر سه خصلت اش اصلاح شود و دارای؛ اندیشه ی نیک، گفتار نیک و رفتار نیک شده باشد.

آیین مسیحی

  از سده های نخست میلادی، رد پای برخی بازرگانان و اسقف های مسیحی را در تیسفون، شوش و فارس می توان دید. در قرن دوم میلادی، همزمان با فرمانروایی اشکانیان، سازمان های مسیحی در ایران شکل می گیرد که نشان آزادی دینی موجود در آن زمان است. کلیسای نسطوری در دوره اسلامی مورد قبول مسلمانان قرار گرفت و پنج منطقه اسقفی پدید آمد.  ارمنی های ایران از اقوامی هستند که بنا بر روایات مکتوب تاریخی و شواهد موثق، از پیش از قرن سوم میلادی در ایران سابقه سکونت داشته اند. ازسوی دیگر پیوند ارمنی ها به عنوان ساکنان سرزمین ارمنستان با ایرانیان به گذشته های باستانی باز می گردد.ایشان مانند دیگر اقلیت های دینی مطرح در قانون اساسی برای انجام امور دینی و آموزش و پرورش از آزادی کاملی برخوردارند.

آیین آشوری

آشور یا آسور، نام سرزمین قدیمی است که در بخش میانی رود دجله و کوهستان های مجاور قرار داشته است و از آشور (رب النوع) گرفته شده است و پایتخت آن نخست شهر آشور و سپس کالح و سپس نینوا بوده است. براساس شواهد و مدارک موجود، آشوری ها، قرن ها در ایران سکونت داشته اند، لیکن نمی توان تاریخ دقیق ورود آنان را به ایران مشخص کرد.آشوریان ایران با وجود جمعیت اندک آنان -که شاید به جمعیت یک شهر- نمی رسد، در مجلس شورای اسلامی یک نماینده دارند.

آیین یهودی

    پیشینه حضور یهودیان در ایران به 2700 سال پیش باز می گردد. در کتاب مقدس نام شاهان ایران چون کوروش، داریوش، خشایار شاه و اردشیر و نیز لقب های ایرانی آمده است و در تلمود (تورات شفاهی)، صدها واژه که ریشه ایرانی دارند، دیده می شود. سنت های شفاهی متداول در میان یهودیان ایران و وجود قبرهای انبیا در خاک ایران، مانند آرامگاه دانیال درشوش، استرومردخای در همدان، جیقو در تویسرکان، زیارتگاه سازه تب آشر در نزدیکی اصفهان، سه یازدانیال (حنانیا، مشیائل و عزریا) درقزوین و آرامگاه های هاراو اورشرگاء در یزد و خاخام ملامشه هلوی درکاشان، از قدمت سکونت یهودیان در ایران حکایت می کند.

دیگر آیین های ایران پیش از اسلام

از دین های پیش از اسلام که اکنون در ایران اثری از آن ها باقی مانده است می توان به  آیین مهر ، آیین مانوی و آیین مزدک اشار کرد؛

آیین مهر (میترایی)

مربوط به دوره های نخستین مهاجرین آریایی تبار به فلات ایران و سرزمین هند است که موجب مشترکات اعتقادی در دوره ای، میان اقوام ایران و هند شده بود. این پیشینه تاریخی به دو هزار و چهارصد سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد.

آیین مانوی

 این دین در قرن سوم میلادی نمایان شد. مؤسس آن مانی( مانس ) نام داشت؛ وی به سال ۲۱۵ یا ۲۱۶ میلادی (سال چهارم سلطنت اردوان، آخرین پادشاه اشکانی) در قریه ماردینر در ولایت «مسن» در بابل باستانی متولد شد. مانی پس از مطالعه آیین زرتشت ؛خود را مصلح آن شناخت.

آیین مزدک

مزدک  (مزدکِ بامدادان یا مزدک پور بامداد) از مردم استخر فارس بود. مزدک در زمان حکومت قباد یکم ساسانی ادعای پیامبری کرد.آیین مزدک شاخه ای از آیین مانی است در این دین مسایل اقتصادی  و مذهبی به هم پیوند خورده است.